Uwięzieni w cieniu nałogu: Współuzależnienie – Kiedy pomaganie staje się pułapką

Współuzależnienie od osoby uzależnionej to stan psychiczny i emocjonalny, w którym osoba bliska osobie uzależnionej (np. partner, rodzic, przyjaciel) jest wciągnięta w cykl destrukcyjnych zachowań wynikających z nałogu drugiej osoby. Współuzależniony stara się kontrolować sytuację, ratować osobę uzależnioną i dostosowywać swoje życie do potrzeb i zachowań tej osoby, co prowadzi do zaniedbywania własnych potrzeb, emocji i zdrowia.
Osoba współuzależniona często odczuwa silną potrzebę pomocy, jednak zamiast faktycznie wspierać zdrowe zmiany, jej działania nieświadomie podtrzymują uzależnienie, chroniąc osobę uzależnioną przed konsekwencjami jej nałogu. Może to objawiać się poprzez unikanie konfrontacji, usprawiedliwianie destrukcyjnych zachowań, ukrywanie problemu przed innymi czy nadmierne poświęcenie dla ratowania relacji.
Współuzależnienie prowadzi do narastającego stresu, wyczerpania emocjonalnego, a czasem nawet depresji u osoby współuzależnionej. Kluczowym krokiem do wyjścia z tego stanu jest zrozumienie własnych potrzeb i postawienie granic wobec osoby uzależnionej.

Osoba współuzależniona często wykazuje szereg zachowań, które wynikają z potrzeby kontrolowania sytuacji, chronienia osoby uzależnionej oraz unikania konfrontacji z rzeczywistością. Te zachowania, choć z pozoru mogą wydawać się pomocne, w rzeczywistości podtrzymują uzależnienie i pogarszają sytuację obojga. Oto przykłady typowych zachowań osoby współuzależnionej:

1. Usprawiedliwianie nałogu: Osoba współuzależniona często szuka wymówek dla destrukcyjnych zachowań osoby uzależnionej, np. tłumaczy picie alkoholu lub używanie narkotyków stresem, problemami w pracy czy zdrowotnymi.
2. Ukrywanie problemu: Współuzależnieni często ukrywają przed innymi skalę uzależnienia bliskiej osoby, wstydzą się, że ich partner, rodzic czy dziecko ma problem, i starają się zachować pozory normalności.
3. Przejęcie odpowiedzialności: Osoby współuzależnione często przejmują na siebie odpowiedzialność za życie osoby uzależnionej – załatwiają za nią sprawy, przepraszają za jej zachowanie, zajmują się jej obowiązkami, co pozwala osobie uzależnionej unikać konsekwencji swoich działań.
4. Kontrolowanie: Próbują kontrolować osobę uzależnioną, np. sprawdzając jej telefon, śledząc ją, kontrolując jej wydatki czy organizując codzienne życie tak, by zapobiec kontaktowi z używkami.
5. Unikanie konfliktów: Aby nie doprowadzić do kłótni, osoba współuzależniona unika rozmów o nałogu, ignoruje problem i stara się dostosować do destrukcyjnych zachowań bliskiej osoby.
6. Składanie obietnic i groźby: Często osoba współuzależniona grozi, że odejdzie lub postawi ultimatum, ale potem wycofuje się z tych postanowień, ponieważ boi się samotności lub zmiany sytuacji.
7. Nadmierna opiekuńczość: Troska osoby współuzależnionej często przekracza zdrowe granice – nadmiernie opiekuje się uzależnionym, chroni go przed skutkami jego działań, co pozwala mu kontynuować destrukcyjny styl życia bez konsekwencji.
8. Zapominanie o sobie: Osoba współuzależniona często całkowicie poświęca się dla osoby uzależnionej, zaniedbując własne potrzeby, zdrowie, relacje z innymi czy życie zawodowe.
9. Ratowanie osoby uzależnionej: Osoba współuzależniona często czuje, że jej zadaniem jest ratowanie osoby uzależnionej, pomaganie jej za wszelką cenę, nawet jeśli oznacza to utratę własnej równowagi emocjonalnej i życiowej.
10. Bagatelizowanie własnych uczuć: Współuzależnieni mają tendencję do ignorowania lub tłumienia własnych uczuć i potrzeb, wierząc, że to uzależniona osoba jest ważniejsza i że oni sami nie mają prawa domagać się czegokolwiek.

Te zachowania tworzą cykl, w którym uzależnienie osoby bliskiej i współuzależnienie wzajemnie się wzmacniają, prowadząc do coraz większych problemów emocjonalnych i społecznych u obu stron. Terapia i wsparcie mogą pomóc przerwać ten cykl.

Terapia dla osoby współuzależnionej koncentruje się na pomocy w odzyskaniu kontroli nad własnym życiem i emocjami, a także na zrozumieniu, jak współuzależnienie wpływa na jej zdrowie psychiczne i fizyczne. Kluczowe cele terapii obejmują rozpoznanie wzorców zachowań, które podtrzymują współuzależnienie, nauczenie się stawiania granic oraz rozwijanie zdrowych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

Główne elementy terapii dla osoby współuzależnionej to:

1. Zrozumienie współuzależnienia: Osoba współuzależniona musi zrozumieć, w jaki sposób jej działania mogą nieświadomie wspierać uzależnienie drugiej osoby. To kluczowy krok do zerwania z destrukcyjnymi wzorcami.
2. Terapia indywidualna: W trakcie indywidualnych sesji terapeutycznych osoba współuzależniona pracuje nad rozpoznaniem swoich potrzeb, emocji oraz uczy się zdrowego wyrażania siebie i dbania o siebie, bez poczucia winy.
3. Terapia grupowa: Udział w grupie wsparcia (dla rodzin i bliskich osób uzależnionych od alkoholu), może pomóc poczuć, że nie jest się samemu w tej sytuacji. W grupie można dzielić się swoimi doświadczeniami, otrzymywać wsparcie i czerpać z doświadczeń innych.
4. Nauka stawiania granic: Terapia pomaga w zrozumieniu, jak ważne jest stawianie zdrowych granic w relacji z osobą uzależnioną. Granice te są kluczowe dla zachowania własnej niezależności emocjonalnej i fizycznej.
5. Skupienie na sobie: Ważnym elementem terapii jest skierowanie uwagi na własne potrzeby, marzenia, cele i zainteresowania. Osoba współuzależniona często zapomina o sobie, całkowicie poświęcając się uzależnionej osobie.
6. Zarządzanie poczuciem winy: Terapia pomaga również w radzeniu sobie z poczuciem winy, które często towarzyszy osobom współuzależnionym, gdy zaczynają stawiać granice i koncentrować się na własnym życiu.
7. Edukacja na temat uzależnień: Zrozumienie, jak działa uzależnienie i jakie są jego mechanizmy, może pomóc osobie współuzależnionej lepiej radzić sobie z trudnymi sytuacjami i nie próbować „ratować” osoby uzależnionej na siłę.

Ważne jest, aby osoba współuzależniona zdała sobie sprawę, że zmiana musi zacząć się od niej samej. Terapia może pomóc jej w znalezieniu równowagi i odzyskaniu kontroli nad swoim życiem.